Leerlingen met TOS mondiger en communicatief redzamer
Toelaatbaarheidsbepaling voor ondersteuning
25 september 2018
Vergroten communicatieve redzaamheid
25 september 2018
Veiligheid
Veiligheid
- Tijd, rust en ruimte voor iedere leerling
- Benadrukken van de sterke kanten van de leerling, de leerling ervaart succes
- Op alle communicatieve intenties van de leerling ingaan
- Geef de leerling de tijd iets te vertellen; als je er niet achter komt, probeer dan iets te begrijpen met behulp van het contactschrift, een tekening of laat de woorden opschrijven
- Goed luisteren naar de leerlingen en daar de tijd voor nemen
- Het luisteren onderling bevorderen
- Maak de leerling hulpje van de week en laat iedereen de goede dingen benoemen
- Jij bent het rustpunt
- Regels en picto’s gebruiken voor gewenst gedrag en omgang met elkaar; werken met beloningssysteem
- Als er iets gebeurt waardoor een leerling van slag is, dit in de klas uitpraten
- Maak vaste hoeken in het lokaal
- Geef materialen een vaste plek in de klas
- De leerling bij de naam noemen; laat merken dat je de leerlingen ‘ziet’
- Neem tijd voor een ontspannen contact
- Leerlingen inzicht in eigen problematiek geven
- Gedrag en reacties van andere leerlingen gebruiken om iets uit te leggen, zowel foute als goede reacties
- Volg de leerlingen in hun beleving; geef ze de tijd om te reageren
- Geef IK-boodschappen
- Houd – indien nodig – contact met ouders over medicijngebruik
- Wees duidelijk en eenduidig in je boodschap
- Vriendschappen stimuleren; bewust iemand koppelen via bijvoorbeeld een buddysysteem
- Je taal aanpassen; goed oogcontact maken, langzaam spreken
- Ga ervan uit dat elke leerling iets te vertellen heeft
- Herhaal wat je hebt begrepen en vraag door
- Zorg dat de groep een hechte groep wordt; alle leerlingen aandacht geven
- Betrek klasgenoten bij het probleem van een leerling die niet begrepen wordt; wie weet er een oplossing
- Kijk naar de ogen van de leerling; dan zie je of je het goed begrepen hebt
- Vaste groepen voor lezen, rekenen, taal, schrijven en ook vaste groepen voor koken
- Als een leerling iets niet begrijpt is dat geen onwil, maar onmacht; jij moet je dan aanpassen
- Bij logopedie de kinderen samen meenemen als ze nog moeten wennen aan jou
- Geef de leerling een handpop om voor hem of haar te praten
- Geef veel complimenten
- Zorg voor rust in de groep en stel duidelijke grenzen/regels
- Veel aandacht voor de sfeer in de groep; samen kletsen en spelletjes doen
- Laat weten dat je er voor de leerlingen bent; neem hun problemen serieus
- Leerlingen in hun beleving volgen en ze de tijd geven om te reageren
- Toon belangstelling voor en interesse in de leefwereld van de leerling
- Zorg voor een ordelijke werkomgeving met uitdagend materiaal
- Grapjes maken
- Veel belonen en positief stimuleren
- Overleg regelmatig met de logopedist
- Wees duidelijk in je lichaamstaal
- Als iets niet zeker is, vertel het dan niet
- Zie de complexe problematiek als een uitdaging en geniet van de kleine stapjes
- Zorg voor een positief contact met de ouders
- Blijf geduldig
- Veel voorlezen met mimiek en natuurlijke gebaren
- Zorg dat je zelf gezellig bent
- Veel praten en overleggen met de kinderen
- Voordat je begint, laten zien wat je van plan bent bijvoorbeeld op het bord; ook steeds aangeven waar je in de les bent
- Afspraak maken voor als iets lukt of niet lukt (escape)
- Besteed veel aandacht aan de sfeer in de groep
- Houd de afstand klein en praat op ooghoogte
- Ga uit van de VAT-principes (Volgen – Aanpassen – Toevoegen)
- Maak een plaats in de klas voor een time-out; niet als straf, maar om tot rust te komen
- Noem de leerlingen bij hun naam
- Vier niet alleen Sinterklaas en Kerst, maar ook het Suikerfeest
- Regel – indien nodig – een tolk bij oudergesprekken
- Moedig de leerling aan
Mondig maken
- Zorgen voor situaties waarin de leerlingen kunnen en mogen praten
- De leerlingen stimuleren om te vertellen en ze plezier laten beleven aan praten
- Goed kijken en luisteren, de leerling volgen en hulp bieden waar nodig
Zichtbaar maken
- Het spreken ondersteunen met gebaren en een duidelijke gezichtsuitdrukking
- Gebruik maken van voorwerpen, plaatjes en foto’s
- Bibliotheek en mediatheek, computer en internet gebruiken
- Heel concreet in de klas aan de slag met de leerlingen; als je bijvoorbeeld het begrip ver dampen wilt uitleggen, dan is het veel begrijpelijker als je in de groep water gaat koken
- Op het bord gebruik maken van tekeningen, schema’s, woordvelden
- Als je het niet begrijpt, laat het er niet bij zitten, vraag of de leerling het ook op een andere manier duidelijk kan maken
- Maak gebruik van een oplossingenschrift bij ruzies
- Laat zien wat je van plan bent voor je begint
- Tekeningen en/of symbolen voor begrippen op het bord maken, bijvoorbeeld om sociale interacties duidelijk te maken
- Gebruik maken van het beeldwoordenboek en/of gebarenwoordenboek
- Nieuwe woorden en begrippen verduidelijken door middel van bezoeken en excursies
- Gebruik NmG
- Gebruik picto’s en socioscripts voor gewenst gedrag en omgang met elkaar
- Weekwoordkaarten gebruiken
- Gebruik zelf veel lichaamstaal; dan ben je goed zichtbaar als voorbeeld
- Als je wilt dat de leerlingen bij de tafel eten, ga dan zelf ook aan tafel zitten, dan ben je duidelijker in je boodschap
- Houd er rekening mee dat vanuit verschillen de culturen ook verschillend tegen non- verbale boodschappen wordt aangekeken
- Spreek zelf duidelijk
- Maak klassenregels met tekeningen duidelijk
- Het gebruik van studiewijzers geeft veel steun in de les
- Durf te overdrijven
- Foto’s maken bij excursies en die in de klas ophangen
- Maak naar aanleiding van een thema of behandelde stof een kwartetspel of een poster; na afloop heb je dan een zichtbaar resultaat, door de leerlingen zelf gemaakt
Gewoon waar het kan, speciaal waar het moet
- Aansluiten bij de mogelijkheden van de leerling
- Aanpassen van de taal, zodat de leerling het begrijpt
- Gebruiken van speciale methoden en materialen, als dat nodig is
- Inroosteren van extra tijd voor mondelinge en schriftelijke taal
- Laat de leerlingen niet luisteren en tegelijk aantekeningen maken
- Zoek goed uit waarom een leerling fouten maakt, bijvoorbeeld in een dictee
- Geef het goede taalvoorbeeld
- Gebruik van het bord voor zelfstandig werken met picto’s
- Kinderen eigen verantwoordelijkheid geven bijvoorbeeld via de OPA-strategie (Ortho-Pedagogische Afstemming: instructie van leerkracht wordt afgestemd op de emoties en het denken van de leerling)
- Ralfi-leTOSethodiek voor zwakke lezers
- Veel praktijkvoorbeelden gebruiken
- Werken met stappenplan zelfinstructie
- Werken met knutselboeken
- Inzet van goede computerprogramma’s
- Werk met de leerlingen vanuit succeservaringen
- Veel voorlezen en laten lezen
- Zorg ervoor dat de leerlingen plezier krijgen in lezen
- Bekijk de informatie in het dossier
- Maak gebruik van de laptop voor leerlingen die moeite hebben met schrijven
- Bekijk de informatie in het dossier goed
- Geef leerlingen inzicht in de eigen problematiek
- Goed uitzoeken waarom een leerling zijn werk niet heeft gemaakt
- Plan de dag zo dat je kunt inspelen op wat de leerlingen bezighoudt; alles wat over henzelf gaat in woorden omzetten werkt
- Leer de kinderen omgaan met uitgestelde aandacht
- Blijf vooral geduldig
Woordenschat
- Uitleggen van nieuwe woorden in begrijpelijke taal, in bepaalde situatie
- Ervaren van nieuwe woorden door uitbeelden, zichtbaar maken, voelen, ruiken…………
- Veel herhalen van nieuwe woorden in verschillende situaties
- Controleren of de leerling het woord begrepen heeft en zelf kan gebruiken
- Geef leerlingen de mogelijkheid onderling te communiceren
- Zing veel met de kinderen
- Laat de leerlingen veel lezen
- Bij nieuwe woorden direct semantische verbanden aangeven; altijd meer woorden aanleren uit één netwerk bijvoorbeeld start- finish horen bij wedstrijd
- Woorden van de week zichtbaar ophangen en de hele dag door gebruiken in verschillende situaties
- Nieuwe woorden koppelen aan belevenissen van de leerlingen zelf
- Woordenschatspelletjes doen bijvoorbeeld memory of lingo
- Thematafel met concrete voorwerpen gebruiken
- Ga op bezoek bij een winkel of een bedrijf Een verhaal met elkaar uitspelen
- Voorwerpen raden onder een doek
- Gebruik maken van woordtafels en ‘woord van de dag’, waarbij gevarieerde herhaling van de betekenis voorop staat
- Spelend leren met woorden: omschrijvingen van woorden geven en dan het woord raden
- Leerlingen zelf bezig laten zijn met woorden: laten tekenen, stempelen, uitknippen
- Een themawand met woorden en plaatjes maken
- Stimuleer bezoek aan de bibliotheek
- Ondersteun nieuwe woorden met gebaren en/of geschreven woorden
- Bied informatie op verschillende manieren aan
- Herhalen, herhalen, herhalen: vaak, veel en met nadruk woorden herhalen
- Realiseer je dat TOS-leerlingen meer tijd nodig hebben om hun gedachten in woorden om te zetten
- Zorg ervoor dat de leerling zich woorden eigen maakt, dus niet alleen passief begrijpt, maar ook actief toepast
- Maak expres fouten in de communicatie om reacties uit te lokken
- Leer schooltaalwoorden expliciet aan
- Wees creatief: bedenk steeds nieuwe werk- vormen; veel tv-spelletjes zijn geschikt
- Laat leerlingen een persoonlijk woorden- boekje maken met tekeningen en plaatjes
- Speel veel met de kinderen mee en bied dan de woorden nog eens aan
- Stimuleer de leerlingen om vragen te stellen
- Gebruik de Denkstimulerende Gespreksmethode (DGM)
- Denk erom: het is vanzelfsprekend dat thuis de moedertaal gesproken wordt
- Veel voorlezen
- Laat leerlingen zelf actief andere woorden bedenken aan de hand van de weekwoor- den
- Doe vaak raadspelletjes aan de hand van omschrijvingen of tekeningen
algemene tips voor in de klas om leerlingen met TOS mondiger en communicatief redzamer te maken
Bekijk hier het volledige boek (tips terug te vinden op pgn 28-30)
